Εξαπολύθηκαν 11.000 στους καστανεώνες της Άρτας για μόνιμη και αποτελεσματική λύση

Ενήλικα παρασιτοειδή έντομα σε «πόλεμο» με τη σφήκα της καστανιάς

Από τέλη Απριλίου με αρχές Μαΐου στους καστανεώνες της Άρτας εξαπολύθηκαν 11.000 ενήλικα παρασιτοειδή έντομα με σκοπό να επιτευχθεί μόνιμη και αποτελεσματική λύση στο πρόβλημα που προκλήθηκε από την σφήκα της καστανιάς.

Αυτό αναφέρει σε συνέντευξή του προς τον «Τ» ο δρ. Δημήτρης Παπαχρήστος, εντομολόγος, ερευνητής Α΄ στο εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας του τμήματος Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου.

Ο Δημήτρης Παπαχρήστος με καταγωγή εκ μητρός από τη Μεγαλόχαρη Άρτας, επισκέφθηκε τους καστανεώνες, διαπιστώνοντας, όπως επισημαίνει, την εξέλιξη και την ένταση του προβλήματος. Στην Περιφέρεια Ηπείρου που υπέγραψε προγραμματική σύμβαση με το Μπενάκειο για την αντιμετώπιση της προσβολής της καστανιάς από τη σφήκα, θεωρούν ευτύχημα την συνεργασία με τον Δημ. Παπαχρήστο. Κι αυτό διότι, όπως μας αναφέρεται, κάνει πολύ σημαντική δουλειά.

Οι απαντήσεις στα ερώτημά μας φωτίζουν πράγματι πολλές πτυχές και θα είναι ευχής έργον με την εξαπόλυση των παρασιτοειδών εντόμων να βρεθεί μόνιμη λύση σε όφελος των καλλιεργητών καστανιάς της περιοχής.

Ολόκληρη η συνέντευξη έχει ως ακολούθως:

Συνέντευξη στη Βίκυ Καινούργιου

Ερ: Ποια είναι η εικόνα που έχετε, προκλήθηκαν μεγάλες καταστροφές στις καστανιές από την σφήκα;

Απ: Η παρουσία της σφήκας της καστανιάς διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή της Άρτας το 2017 σε καστανεώνες της Μεσούντας, του Αθαμανίου και του Τετρακώμου. Σήμερα εντοπίζεται σ’ όλες της περιοχές με καστανιές του νομού. Τα επίπεδα της προσβολής των καστανεώνων παραλλάσουν σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με την περιοχή, την ηλικία και την ποικιλία των δένδρων. Υψηλές προσβολές παρατηρούνται κυρίως σε νεαρούς καστανεώνες, όπου και αναμένεται να έχουμε σημαντική μείωση της παραγωγής. Σε μεγαλύτερης ηλικίας καστανεώνες, αν και υπάρχει εμφανής παρουσία των συμπτωμάτων της προσβολής, δεν αναμένεται, τουλάχιστο για τη φετινή χρονιά, να υπάρξει σημαντική μείωση της παραγωγής.

Ερ: Ως Αρτινός στην καταγωγή, είχατε ενημερωθεί για την έκταση των ζημιών στην περιοχή μας και σε τι μέγεθος θα την προσδιορίζατε;

Απ: Θα έλεγα, ότι η παρουσία του εντόμου στην περιοχή διαπιστώθηκε αρκετά έγκαιρα και είχαμε συχνή επικοινωνία, από τις αρχές εμφάνισης του προβλήματος τόσο με κατοίκους των περιοχών όσο και με συναδέλφους γεωπόνους των αρμόδιων υπηρεσιών. Επίσης, με επισκέψεις που έκανα σε διάφορες περιοχές της Άρτας, είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω την εξέλιξη και την ένταση του προβλήματος. Όπως προανέφερα, η προσβολή ποικίλει και σε αρκετές περιπτώσεις θα έχουμε μείωση της παραγωγής.

Ερ: Επειδή είναι και θέμα των ημερών, η διασπορά του κορωνοϊού γνωρίζουμε ότι έγινε από την Κίνα. Η «σφήκα της καστανιάς» πώς προήλθε και πώς προσβάλει το δέντρο;

Απ: Δεν χρειάζεται να κάνουμε συσχετίσεις, τυχαίνει το συγκεκριμένο έντομο να έχει ως χώρα καταγωγής την Κίνα.

Τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω του μεγάλου όγκου αγαθών που διακινούνται αλλά και του μεγάλου αριθμού ανθρώπων που μετακινούνται, έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των εντόμων που εισέρχονται από άλλες ηπείρους προς την Ευρώπη αλλά και το αντίστροφο. Η σφήκα της καστανιάς(Dryocosmuskuriphilus), ένα απ’ αυτά τα πολλά είδη εντόμων, είναι ιθαγενές της Κίνας και η εξάπλωσή του στον υπόλοιπο κόσμο ξεκίνησε πολλές δεκαετίες πριν εμφανιστεί στην Ευρώπη. Αρχικά βρέθηκε σ’ άλλες Ασιατικές χώρες (Ιαπωνία και Κορέα), κατόπιν, το 1974, βρέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το 2002 διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στην Ευρώπη σε καστανεώνες της Ιταλίας. Η εισβολή του εντόμου στην Ιταλία πιστεύεται ότι έγινε αρκετά πριν την διαπίστωση της παρουσίας, μέσω εισαγωγής κινεζικών ποικιλιών καστανιάς στην περιοχή του Piemonte της Ιταλίας κατά τα έτη 1995-1996. Από την πρώτη εμφάνιση του εντόμου στην Ιταλία και έπειτα εξαπλώθηκε σ’ όλη την Ευρώπη κυρίως με τη διακίνηση πολλαπλασιαστικού υλικού (δενδρύλλια προς φύτευση) αλλά και με ενεργή διασπορά.

Τα ενήλικα θηλυκά του εντόμου εναποθέτουν τα αβγά τους στους οφθαλμούς των νεοσχηματισθέντων βλαστών της καστανιάς κατά τις αρχές τους θέρους και τα συμπτώματα της προσβολής εκδηλώνονται το επόμενο έτος (Απρίλιο-Μάιο) κατά την βλάστηση των οφθαλμών. Στα προσβεβλημένα δένδρα εμφανίζονται κηκίδες σε νεαρούς βλαστούς και φύλλα, με αποτέλεσμα να έχουμε μείωση της παραγωγής και σταδιακή μείωση της ευρωστίας και ανάπτυξής τους. Επιπροσθέτως, υπάρχουν και σημαντικές ενδείξεις ότι οι κηκίδες παράγουν χημικές ενώσεις που σχετίζονται με τη διαφοροποίηση και την ανάπτυξη των θηλυκών ανθέων της καστανιάς.

Ερ: Η Περιφέρεια Ηπείρου επέλεξε το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο για έρευνα προκειμένου να καταπολεμηθεί η «σφήκα της καστανιάς». Βρέθηκε το αντίδοτο;

Απ: Δεδομένου ότι η εγκατάσταση και εξάπλωση της σφήκας της καστανιάς στην Περιφέρεια Ηπείρου αναμένεται να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στη λειτουργία και δομή των καστανοδασών, στην καλλιέργεια της καστανιάς αλλά και στην μελισσοκομία (η καστανιά αποτελεί ένα σημαντικό μελισσοκομικό δένδρο), η Περιφέρεια Ηπείρου απευθύνθηκε στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο ώστε να συντάξει και να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα διαχείρισης του εντόμου.

Η μόνη αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης της σφήκας της καστανιάς επιτυγχάνεται μέσω της κλασικής βιολογικής καταπολέμησης με τη χρήση του παρασιτοειδούς εντόμου Torymussinensis. Η βιολογική καταπολέμηση της σφήκας της καστανιάς με τη χρήση του T. sinensis έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε χώρες της Ασίας, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και πρόσφατα σε χώρες της Ευρώπης (Ιταλία, Γαλλία, Κροατία κλπ). Η μέθοδος στηρίζεται στην εξαπόλυση του παροασιτοειδούς σε θέσεις παρουσίας της σφήκας με σκοπό την εγκατάστασή του και την εξάπλωσή του ώστε σταδιακά να μειωθούν οι πληθυσμοί της σφήκας σε επίπεδα που δεν θα προκαλούν σοβαρές βλάβες στα δέντρα της καστανιάς.

Στο πλαίσιο αυτής της λογικής, η Περιφέρεια Ηπείρου προέβη σε υπογραφή προγραμματικής σύμβασης με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και το προηγούμενο διάστημα (τέλη Απριλίου με αρχές Μαΐου) πραγματοποιήθηκε η εξαπόλυση 11.000 ενήλικων παρασιτοειδών εντόμων σε περιοχές παρουσίας της καστανιάς με σκοπό να επιτευχθεί μόνιμη και αποτελεσματική λύση του προβλήματος.

Ερ: Σε πόσο χρόνο εκτιμάτε ότι μπορούμε να δούμε τα αποτελέσματα για την καταπολέμηση της σφήκας; Ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν για την επιτυχία του προγράμματος;

Απ: Παρόλο που η βιολογική καταπολέμηση είναι μια αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης της σφήκας της καστανιάς, εντούτοις, χρειάζεται ένα βάθος μερικών χρόνων ώστε να πραγματοποιηθεί ικανοποιητικός περιορισμός των πληθυσμών του επιβλαβούς εντόμου. Κατά την κατάλληλη χρονική περίοδο (Φεβρουάριο-Μάρτιο) θα πραγματοποιηθούν δειγματοληψίες στις καστανιές ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο έχει εγκατασταθεί το παρασιτοειδές στην περιοχή και θα συνεχιστούν τα επόμενα χρόνια ώστε να σχηματίσουμε εικόνα για την εξέλιξη των πληθυσμών του.

Για την επιτυχία του προγράμματος είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η προστασία των ωφέλιμων εντόμων από τη χρήση εντομοκτόνων φαρμάκων. Για το λόγο αυτό παρακαλούνται οι καστανοπαραγωγοί να αποφεύγουν τη διενέργεια ψεκασμών στους καστανεώνες έως τα τέλη Ιουνίου τόσο για τη φετινή όσο και για τις επόμενες χρονιές. Τα προγράμματα καταπολέμησης εντόμων από τα τέλη Ιουνίου και έπειτα μπορούν να πραγματοποιούνται κανονικά, πάντα όμως με τη χρήση των εγκεκριμένων για την καλλιέργεια εντομοκτόνων ουσιών. Επίσης, σημαντικό για την προστασία του ωφέλιμου εντόμου, σημαντικό είναι να αποφεύγεται από τους παραγωγούς η αφαίρεση των ξεραμένων κηκίδων από τα δένδρα, οι οποίες αποτελούν τις θέσεις ανάπτυξης και διαχείμασης του ωφέλιμου εντόμου.

Ερ: Όχι μόνο για τις καστανιές αλλά και για άλλες δενδροκαλλιέργειες και φυτά που προσβάλλονται από ασθένειες, θεωρείτε αναγκαία την παρέμβαση των τοπικών αρμόδιων αρχών για την προστασία του φυτικού κεφαλαίου και συνάμα του εισοδήματος των παραγωγών;

Απ: Θεωρώ αυτονόητη την απάντηση, διότι υπάρχουν αρκετοί εχθροί καλλιεργειών που το μέγιστο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται όταν υπάρχουν καλά σχεδιασμένα και σε μεγάλη κλίμακα προγράμματα διαχείρισης αυτών. Παράλληλα μια σειρά μέτρων που σχετίζονται με την πρόληψη και όχι άμεσα με την καταπολέμηση, όπως έλεγχοι πολλαπλασιαστικού υλικού, έλεγχοι για παρουσία οργανισμών καραντίνας κλπ, μπορούν να υλοποιηθούν μόνο από τις αρμόδιες υπηρεσίες των Περιφερειών και των Περιφερειακών Ενοτήτων της χώρας.

Ερ: Πώς αξιολογείτε την συνεργασία σας με την Περιφέρεια Ηπείρου;

Απ: Η συνεργασία μας με την Περιφέρεια τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και με τις αρμόδιες για θέματα φυτοπροστασίας υπηρεσίες της, ήταν εξαιρετική. Θα ήθελα να αναφέρω ότι πέρα από το θέμα της σφήκας της καστανιάς, προσπαθούμε, σε συνεργασία με την Περιφέρεια, να δρομολογήσουμε δράσεις και για άλλα κρίσιμα προβλήματα φυτοπροστασίας που αντιμετωπίζει η περιοχή.

Ερ: Με την ευκαιρία της συνέντευξης, υπάρχουν στη διάθεσή σας στοιχεία που να αναφέρονται σε συνεργασία του Μπενάκειου με το νομό Άρτας και αν «ναι» για ποια δέντρα και φυτά;

Απ: Το Μπενάκειο Φυτοπαθογόνο Ινστιτούτο έχει μακροχρόνια συνεργασία με όλες τις αρμόδιες για θέματα φυτοπροστασίας υπηρεσίες του νομού Άρτας, καθώς και με όλους τους νομούς της χώρας, παρέχοντας υπηρεσίες διάγνωσης εχθρών και ασθενειών, τεχνική υποστήριξη σε ποικίλα θέματα και υλοποίηση πολλών προγραμμάτων προστασίας της φυτικής παραγωγής. Χαρακτηριστικά αναφέρω το πρόγραμμα επισκοπήσεων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων που αφορά στην έγκαιρη διαπίστωση παρουσίας οργανισμών καραντίνας σε καλλιέργειες της χώρας, όπου για την περιοχή της Άρτας ελέγχονται καλλιέργειες όπως αυτές των εσπεριδοειδών, της ελιάς και του ακτινιδίου για περισσότερους από 20 επιβλαβείς οργανισμούς. Αναφέρω, επίσης, και το έργο “Pilotapplication of smartsurveillancetools for Phyllostictaspeciespathogenictocitrus in Greece” που χρησμοδοτείται από την EFSA και αφορά στην παρακολούθηση και στοχευμένη επισκόπηση σε οπωρώνες εσπεριδοειδών φυτοπαθογόνων μυκήτων του γένους Phyllosticta, συμπεριλαμβανομένου του μύκητα καραντίνας Phyllosticta citricarpa, μέσω της ανάπτυξης και συνδυασμένης εφαρμογής σύγχρονων μεθόδων αεροβιολογίας και μοριακής βιολογίας.