Το ξενοδοχείο Ξενία της Άρτας (1958) σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Διονύση Ζήβα (1928-2018), καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου από τη δεκαετία του 1970, Πρύτανητης Σχολής για πολλά χρόνια, και διάσημομελετητήστον τομέα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (μετάλλιο Europa Nostra, Gottfried von Herder Preis κ.λπ.).
Το ξενοδοχείο χτίστηκε μέσα στο βυζαντινό κάστρο της πόλης, το οποίο λειτούργησε τα νεότερα χρόνια ως φυλακή. Εκτός από το μικρό και διακριτικό ξενοδοχείο 40 κλινών, ο σχεδιασμός περιλάμβανε έναν νέο μικρό ναό – στον χώρο του παλαιότερου ερειπωμένου ναού του φρουρίου – καθώς και την ανάπλασητου χώρου γύρω από το ξενοδοχείο. Το έργο αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα παραδείγματα του ελληνικού μεταπολεμικού μοντερνισμού όχι μόνο όσον αφορά την αρχιτεκτονική του ίδιου του κτιρίου, αλλά και ως ένα ολοκληρωμένο και αντιπροσωπευτικό έργο παρέμβασης σε αρχαιολογικό χώρο. Το ξενοδοχείο, από το 1960 έως το 1993 που λειτουργούσε, αποτέλεσε σταθερό σημείο αναφοράς για την πόλη της Άρτας και τους κατοίκους της.
Το 2009 προτάθηκε το κτήριο να χαρακτηριστεί ως σύγχρονο μνημείο, αλλά η διαδικασία αυτή δεν προχώρησε. Το 2012 το ακίνητο μεταφέρθηκε στο δήμο. Η δημοτική αρχή υπέβαλε πρόταση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) για τη λειτουργία εκεί μιας νέας ξενοδοχειακής μονάδας, αλλά η πρόταση απορρίφθηκε από το ΚΑΣ το 2016 καθώς δεν θεωρήθηκε ότι η χρήση αυτή συνάδει με την ταυτότητα του βυζαντινού μνημείου. Τέλος, ένα νέο πρόγραμμα επαναχρησιμοποίησης (αυτή τη φορά ως πολιτιστικός χώρος) συμπεριλήφθηκε με επιτυχία σε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης της ΕΕ και τον Απρίλιο του 2020 παρουσιάστηκε δημόσια η αρχιτεκτονική προμελέτη.
Δυστυχώς, ο νέος αρχιτεκτονικός σχεδιασμός αγνοεί εντελώς την ταυτότητα του ξενοδοχείου καθώς δεν λαμβάνει υπόψη την ιστορία του ούτε εκτιμά την αρχιτεκτονική του αξία. Το ελληνικό τμήμα του Docomomo υποστηρίζει την επαναχρησιμοποίηση του μοντέρνου κτιρίου του Δ. Ζήβα, έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ξανά σύμφωνα με τις ανάγκες της τοπικής κοινότητας και το στρατηγικό σχέδιο του Δήμου Άρτας, αλλά με την μοναδική προϋπόθεση ενός σχεδίου που σέβεται την ταυτότητα του χώρου, αναγνωρίζει την αξία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του, και επενδύει στην ευρύτερη πολιτιστική κληρονομιά του ως μέσο για ένα βιώσιμο και ανθεκτικό μέλλον.
Το ελληνικό τμήμα του do.co.mo.mo. – docomomo.gr
Συντονισμός: Κώστας Τσιαμπάος, Επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ
