Ως λάτρης της Ελληνικής μυθολογίας, αξέχαστο θα μου μείνει το βιβλίο του Νίκου Τσιφόρου, που είχε ο πατέρας μου στη βιβλιοθήκη. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μια ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική αφήγηση, με άκρως καυστικά σχόλια, συνοδευόμενα από παραλληλισμούς, για να περιγράψει την ζωή του σήμερα. Εμπνευσμένος από τις παιδικές μου μνήμες και θαυμάζοντας πρόσφατα έναν λατρεμένο πίνακα, άδραξα την ευκαιρία να σκεφτώ λίγο παραπάνω τον παραλληλισμό του Κρόνου με την σύγχρονη πραγματικότητα.
Ο πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς (φωτο), στον οποίο απεικονίζεται ο Κρόνος να καταβροχθίζει τον γιο του, είναι ένας πίνακας άξιος θαυμασμού του Φλαμανδού ζωγράφου, καθώς εκφράζει τρομακτικά τους υποσυνείδητους φόβους των κοινωνιών, τον τρόμο του θανάτου των ηλικιωμένων, την ευπάθεια των νέων, τα στοιχεία των ειδωλολατρικών τελετουργιών του κανιβαλισμού και τις αναπόφευκτες συγκρουόμενες σχέσεις μεταξύ των γενεών.
Η βαρβαρότητα και το χάσμα γενεών που παρουσιάζονται ως θέμα της ζωγραφικής, μου θύμισαν την πανδημία Covid-19. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες πανδημίες που σκότωναν αδιάκριτα, ο Covid-19 σκοτώνει σχεδόν αποκλειστικά τους γηραιότερους. Από την άλλη πλευρά, η «θεραπεία» του έχει σαν αποτέλεσμα τις κοινωνικές αποστάσεις και τους οικονομικούς αποκλεισμούς, βαρύνοντας σχεδόν εξ ολοκλήρου τις νέες γενιές. Οι κλειδωμένες κοινωνίες μας έχουν περάσει μια σιωπηρή σύμβαση, σύμφωνα με την οποία οι νέοι παραιτούνται ή τουλάχιστον αναβάλλουν τα όνειρά τους για ιδιοκτησία σπιτιού, διαμόρφωση νοικοκυριού και σταθερή απασχόληση για να προστατέψουν τις μεγαλύτερες γενιές.
Η Φαουστική συμφωνία έρχεται να μας υπενθυμίσει μια εποχή τεταμένων σχέσεων ανάμεσα σε δίπολα όπως αυτά των Baby Boomers και των Millennials, που αναγκάζουν τον τελευταίο να πει («OK, boomer») δεν θα ξεχαστεί από τους Millennials και τους ακόμη νεότερους Gen-Zers που πιστεύουν ότι τα συμφέροντά τους θυσιάστηκαν για άλλη μια φορά. Το μεγάλο πολιτικό χάσμα της δεκαετίας του 2020, δεν θα είναι Δημοκρατικοί εναντίον Ρεπουμπλικανών, αριστερού εναντίον δεξιού, πλουσίου εναντίον φτωχού, «κάπου» έναντι «οπουδήποτε», παγκοσμιοποιητών έναντι εθνικιστών, αλλά νέων έναντι ηλικιωμένων.
Ο πληθωρισμός θα είναι η σύγκρουση μεταξύ των γενεών. Οι Boomers χρειάζονται χαμηλό πληθωρισμό για να διατηρήσουν την αγοραστική δύναμη των συντάξεών τους και τα χαμηλά επιτόκια για να διατηρήσουν την υψηλή αξία των περιουσιακών τους στοιχείων. Αντίθετα, οι Millennials και Gen Z-ers χρειάζονται υψηλότερο πληθωρισμό για να ακυρώσουν τα φοιτητικά τους χρέη (US και UK), την οικοδόμηση πλούτου και τις χαμηλές τιμές κατοικιών για να ξεκινήσουν μια νέα αρχή. Οι δημογραφικές δυνάμεις θα αναγκάσουν τελικά τη μετάβαση από τον αποπληθωρισμό της δεκαετίας του 2010 στον μεγάλο πληθωρισμό της δεκαετίας του 2020.
Ο μεγάλος πληθωρισμός της δεκαετίας του 2020, θα προκύψει από το αποπληθωριστικό σοκ του 2020. Οι μεγάλες αναταράξεις στις τιμές του πετρελαίου, οι μαζικές πτωχεύσεις και οι απολύσεις υποδηλώνουν ότι το σοκ του 2020 θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο αποπληθωριστικό από την ύφεση που επακολούθησε του 2008.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες προσπαθούν να ενισχύσουν την πραγματική οικονομία μέσα από την αύξηση της νομισματικής πολιτικής. Όσο περισσότερο χρέος δημιουργείται μέσα από προγράμματα στήριξης (νομισματική ή δημοσιονομική πολιτική) τόσο το συγκεκριμένο χρέος γίνεται μη παραγωγικό. Αυτό είναι λογικό αν σκεφτούμε ότι όσο αυξάνεται το χρέος αυξάνονται και οι υποχρεώσεις σε ένα κρατικό ισολογισμό. Η λιτότητα αυτή τη στιγμή είναι εκτός πλάνου και παράλληλα μια χώρα που μπορεί να ελέγξει το νόμισμα της (πχ ΗΠΑ) μπορεί να τυπώσει χρήμα χωρίς να ανησυχεί για τις δαπάνες ελλείμματος κεφαλαίων. Ελπίζω οι προβλέψεις μου να είναι λανθασμένες, αλλά τα πακέτα στήριξης που έχουν λάβει οι χώρες όπως η Αμερική και Ευρώπη will very likely end in tears.
Φαίνεται ότι θα διανύσουμε μία μακρά περίοδο αποπληθωρισμού, μειώνοντας τις τιμές των αγαθών και προϊόντων, καθώς επίσης θα μειώνεται η αγοραστική δύναμη του καταναλωτή. Ο μόνος τρόπος ανάκαμψης είναι να υπάρξει δυστυχώς μια περίοδος λιτότητας, ώστε να αυξηθούν τα κρατικά αποθεματικά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται στο βιβλίο του Garet Garrett 1932 “A Bubble That Broke the World” όπου στις ΗΠΑ μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όταν το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού είχε φτάσει σε επίπεδο της τάξεως του 20% του ΑΕΠ και οι αποταμιεύσεις είχαν φτάσει στο 25% του ΑΕΠ σε αντιδιαστολή με τα σημερινά δεδομένα όπου οι αποταμιεύσεις βρισκόταν στα επίπεδα του 13.1% του ΑΕΠ τον Μάρτιο του 2020 και 8% του ΑΕΠ προ Covid-19.
Είναι προφανές ότι οι δαπάνες των νοικοκυριών έχουν μειωθεί στο ελάχιστο και αυτό είναι οδυνηρό, αν σκεφτούμε ότι το διάστημα της λιτότητας που θα ακολουθήσει θα είναι παρατεταμένο, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του καταναλωτικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο Kiril Sokoloff σε μια πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε ότι: “Για κάθε δολάριο χρέους επιστρέφουν στην παραγωγική οικονομία 40 σεντς, και πόσο μάλλον με τα οικονομικά πακέτα στήριξης από τις κυβερνήσεις το ποσοστό μειώνεται στο 25%”. Με απλά λόγια από τα 500 δις ευρώ που ψηφίστηκε ως βοηθητικό πακέτο από την ΕΕ στα μέσα Μαρτίου μόνο το 40% θα μπορέσει να ωθήσει την αγορά και δεδομένων των συνθηκών το ποσοστό μειώνεται όλο και περισσότερο.
Οπότε, προσδεθείτε γιατί η πτήση που θα ακολουθήσουμε θα είναι γεμάτη αναταράξεις και θα χρειαστεί θάρρος και υπομονή πριν προσγειωθούμε με ασφάλεια στον προορισμό μας.
*Ο Σωτήριος Δημ. Γεωργούλας είναι Επενδυτικός Αναλυτής.
Λονδίνο, 6 Μαΐου 2020
