Το Σποτ για το συνωστισμό στις πλατείες , δια στόματος Χρήστου Λούλη
Το σποτ δεν είχε κοινωνική απήχηση με την έννοια της μαζικής κατανάλωσης σεξουαλικών αναπαραστάσεων και σίγουρα δεν ήταν ένα σποτ «αυξημένης ορατότητας» σε ότι αφορά την υποτίμηση του «Δεύτερου Φύλου» από το κοινωνικό πλαίσιο, καθώς ήταν αριστοτεχνικά φτιαγμένο με το περιτύλιγμα της ευαισθητοποίησης για το συνωστισμό στις πλατείες , πράγμα που δεν το καθιστά καθόλου εύκολο να οριστεί ως σεξιστικό.
Χαρακτηριστικό του περιβόητου σποτ ήταν ότι απέδωσε ουσιοκρατικά χαρακτηριστικά στα δύο φύλλα που ήταν περίτεχνα συγκαλυμμένα, παρουσιάζοντας την πραγματικότητα σε ότι έχει με την νοημοσύνης της γυναίκας, ως να προϋπάρχει της γλώσσας, του λόγου, της έκφρασης, της κοσμοθεωρίας.
Αν και στόχος σε άλλα τηλεοπτικά σποτ ήταν, ας πούμε, η ισότιμη αντιμετώπιση των φύλων και η καταπολέμηση της βίας των γυναικών, με προβολές για την ευαισθητοποίηση της ενδοοικογενειακής βίας , στο συγκεκριμένο τηλεοπτικό σποτάκι ήταν έντονη η έμφυλη διάκριση σε ότι αφορά κυρίως την νοημοσύνη των γυναικών. Δεν τίθεται από πλευράς μου, θέμα κοινωνικής κατακραυγής ή αφορισμού, όπως μπορεί να σπεύσουν εύκολα να υποστηρίξουν μερικοί, αλλά και ούτε ηθικού πανικού, με την έννοια της δυσανάλογης αντίδρασης στο πραγματικό κίνδυνο, που σχετίζεται με το τι ήθελε να προβάλλει το σποτ.
Είναι κάτι βαθύτερο καθώς υπηρετεί την πατριαρχία, αφού προβάλλει το αντρικό πρότυπο ως αυτό που έχει την νόηση ενώ το γυναικείο είναι α-νόητο να αντιληφθεί την επικινδυνότητα της κατάστασης , οπότε απαιτείται η καθοδήγηση του αντρικού προτύπου.
Δεν πρόκειται για μια άποψη στηριγμένη , ως το σύμβολο της ανατροπής παραδοσιακών αξιών του κράτους-έθνους, της οικογένειας, εργασίας και της γυναικείας σεξουαλικότητας, αλλά για την έμμεση επιβολή της πατριαρχίας . Ούτε για μια λανθασμένη ή εμμονική έκφραση φεμινισμού από πλευράς μου, που βολεύει να διοχετεύεται ετσιθελικά. Το αναφέρω ως πολιτική στάση και άποψη αλλά και βεβαίως ως επιστημονική προσέγγιση από την πλευρά της Ψυχολογίας του Φύλου. Ως μια φιλοσοφία ζωής που συνέβαλε στην εξέλιξη των κοινωνικο-πολιτισμικών θεωριών και στη εξέταση του φύλου ως αποτέλεσμα ιστορικών, κοινωνικών, και πολιτισμικών διαδικασιών.

Η Θεσμική Υποκρισία και το Κράτος – Σωτήρας
Το συγκεκριμένο σποτ ανέδειξε έστω και υποσυνείδητα , την σχέση κυριαρχίας-υποταγής αντρών-γυναικών και μάλιστα ως βάση της ανάπτυξης των σχέσεων εξουσίας σε μια κοινωνία. Δεν μπορεί, και είναι υποκριτικό κατά την γνώμη μου, να έχουμε «πολιτικές βοήθειας» προς « τις γυναίκες θύματα της ενδοοικογενειακής βίας », οι οποίες όμως στηρίζονται στο δίπολο « κράτος /σωτήρας – θύμα/ γυναίκα » και από την άλλη το «κεκαλυμμένο αβαντάρισμα» της πατριαρχίας από το κράτος. Έτσι λοιπόν οι άνθρωποι που παλεύουν για την ισότητα, που θέλουν να πάρουν κάποια βοήθεια από τους κρατικούς θεσμούς, αναγκάζονταν να υιοθετήσουν την ταυτότητα του «Θύματος» για να λάβουν τις κρατικές υπηρεσίες, με αυτή την καθόλα υποκριτική στάση . Αυτό συμβαίνει συχνά και σήμερα, και είναι προφανές στον τρόπο αντιμετώπισης των γυναικών από τα ΜΜΕ και τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης , που αφορά στην απελευθέρωση της γυναίκας από τα κλειστά συστήματα παραγωγής νοήματος για το φύλο.
Το συγκεκριμένο απαράδεκτο σποτ ήταν ένα σεξιστικό αποκύημα . Έδωσε σαφές στίγμα και μήνυμα αντρικής κυριαρχίας και εξουσίας. Ένα ξεκάθαρο είδος διάκρισης που βασίστηκε στο βιολογικό και κοινωνικό φύλο αλλά και στην πεποίθηση ότι οι άνδρες είναι ανώτεροι από τις γυναίκες και συνεπώς δικαιολογείται η διάκριση λόγω υπευθυνότητας, οξυδέρκειας και νοημοσύνης για το θέμα του συνωστισμού στις πλατείες . Είναι ένας « εσωτερικευμένος και ασυνείδητος» σεξισμός. Ωστόσο λειτουργεί με βάση τη σύγκριση μεταξύ των φύλων και διακινείται μέσω της δυαδικής κατωτερότητας και ανωτερότητας, όπου το ένα φύλο που έχει την μεγαλύτερη δύναμη και νόηση στην κοινωνία , θεωρείται φυσικά ανώτερο από το άλλο.
Το χειρότερο δε είναι, πως ο σεξισμός είναι μια ριζωμένη πεποίθηση που δικαιολογεί την καταπίεση ενός φύλου από ένα άλλο. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση των κυβερνητικών στελεχών ότι «αποσύρουν το σποτ για να μη δημιουργηθεί πρόβλημα» και όχι επειδή είχε σεξιστική πρακτική, πράγμα που επιτρέπει στους θεσμούς και στο σύστημα, την εξουσία μιας ομάδας από μια άλλη, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, είτε εσωτερικευμένα είτε εξωτερικευμένα, μέσω της εξομάλυνσης.
Και καλά θα μου πείτε,… μπόρεσε ένα σποτ κάποιων λίγων δευτερολέπτων να κάνει όλα αυτά ή υπάρχει κάποια «δαιμονοποίηση» ; Μα αυτό καταφέρνει η Επικοινωνία και η Διαφήμιση … μια λέξη , μια εικόνα, μαζί με την επανάληψη και την απλότητα και γίνεται η εγχάραξη !!! Αυτό είναι και το στοίχημα …όχι πολλά! Λίγα !! ..λίγα για να εντυπώνονται, λίγα για να μην αναλύονται, λίγα για να υποβαθμίζονται αν χρειαστεί, λίγα για να υποαξιολογούνται… η ουσία όμως είναι εκεί , στα λίγα, και η διαδικασία μεθοδευμένη.!! Εξάλλου στην εποχή της ατάκας ζούμε .

Οι Θεωρίες της Κοινωνικής Μάθησης και οι Ψυχαναλυτικές Προσεγγίσεις
Η ταυτότητα φύλου και η συνειδητοποίηση του, αναπτύσσεται μέσα από διαδικασίες κοινωνικής μάθησης, όπως η παρατήρηση, η μίμηση και η θετική ή αρνητική ενίσχυση, πράγμα που συντελείται κατά κόρον, μέσω των ΜΜΕ και των social media. Ασχολείται με τις διαδικασίες που κατευθύνουν τα δύο φύλα να έχουν όμοιες ή διαφορετικές συμπεριφορές αναλόγως με το φύλο αλλά και το τι είναι κοινωνικά επιτρεπτό για το κάθε φύλο. Έτσι, η θεωρία βασίζεται στη διαδικασία της ενίσχυσης και τα υποκείμενα αμείβονται για τις πράξεις που ταιριάζουν με το φύλο τους, αλλά και στη μίμηση προτύπων.
Βέβαια οι κοινωνικές και πολιτισμικές θεωρίες βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τις ψυχαναλυτικές, καθώς οι τελευταίες, δίνουν έμφαση στη βιολογία έναντι των κοινωνικών σχέσεων για την ανάπτυξη της ταυτότητας φύλου. Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες υποστηρίζουν πως οι γυναίκες και οι άντρες έχουν από τη φύση τους συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που τους διαφοροποιούν και υποστηρίζουν αυτή τη διαφοροποίηση.
Η σύγχρονη φεμινιστική σκέψη , ειδικότερα το 3ο κύμα του φεμινισμού έως και σήμερα αμφισβήτησε τις ψυχαναλυτικές θεωρίες καθώς εκλαμβάνουν τα ανδρικά χαρακτηριστικά ως ψυχαναλυτική κανονικότητα και επομένως έχουν σεξιστικό υπόβαθρο. Από την άλλη οι ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις παραβλέπουν την επίδραση ποικίλων θεσμών έμφυλης κοινωνικοποίησης (π.χ. οικογένεια, σχολείο, ΜΜΕ κτλ) και εστιάζουν αποκλειστικά στην πυρηνική οικογένεια για την ανάπτυξη έμφυλης ταυτότητας. Επίσης περιγράφοντας τα χαρακτηριστικά της θηλυκότητας ως σταθερά στοιχεία στη δομή προσωπικότητας, οι ψυχαναλυτικές θεωρίες συμβάλλουν ιδεολογικά στην κοινωνική καταπίεση των γυναικών σε αντίθεση με τις κοινωνικές θεωρίες.

Η Έμφυλη Διάκριση αποδείχτηκε με τις Κυβερνητικές Επιλογές
Η δομή της πατριαρχικής κοινωνίας καλά κρατεί. Οι αναχρονιστικές αντιλήψεις για τον καταμερισμό των ρόλων στην πολιτική σκηνή ανάμεσα στα δύο φύλα αποδείχθηκε περίτρανα με τις κυβερνητικές τοποθετήσεις στις πολιτικές θέσεις πλην της πρόσφατης επιλογής της Προέδρου της Δημοκρατίας.
Οι γυναίκες που τοποθετήθηκαν σε κυβερνητικές θέσεις είναι τόσο λιγοστές και μάλιστα τοποθετήθηκαν κυβερνητικά , ανάλογα με τον ρόλο τους ως γυναίκες, όπως χαρακτηριστικά έγινε με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Άλλο βέβαια το Παιδείας και Θρησκευμάτων, άλλο το Οικονομικών , άλλο το Ανάπτυξης, αυτά τα Υπουργεία ανήκουν στους άνδρες πολιτικούς.….. όχι μόνο τώρα, ανέκαθεν.
Τα κατάλοιπα της πατριαρχικής κοινωνίας δημιούργησαν και πάλι μια άκρως επιφυλακτική αντιμετώπιση των εκπροσώπων του γυναικείου φύλου. Αν και οι άνδρες που βρίσκονται στην πολιτική σκηνή είναι περισσότερο αναμειγμένοι σε σκάνδαλα κυρίως οικονομικά και σεξουαλικά λόγω εξουσίας, ενώ οι γυναίκες πολύ λιγότερο, αυτό δεν αποτιμάται. Τα ΜΜΕ και οι χορηγοί τους, φαίνεται σε πανελλαδική εμβέλεια, να μην εγκρίνουν την ισότιμη ένταξη των γυναικών στο χώρο της πολιτικής και της επιστήμης, ακόμη και την απλή συμμετοχή τους στα τηλεοπτικά πάνελ, που είναι σχεδόν αντρικό προνόμιο . Φαίνεται πάντως να υπάρχει μια περιορισμένη παροχή ευκαιριών στο γυναικείο φύλο και οι ευθύνες τελικώς, πρέπει να αποδίδονται σε αυτούς που ήδη συμμετέχουν στα κέντρα λήψης των αποφάσεων , διότι εφαρμόζουν τακτικές και πολιτικές αποκλεισμού των γυναικών μεθοδευμένα και επαναληπτικά.

Το Σποτ ως Τηλεοπτικό Έμφυλο Προιόν και η Rape Culture.
Αν και το συγκεκριμένο σποτ φαίνεται ένα «απλό» τηλεοπτικό προϊόν καθοδήγησης και σύνεσης για την συμπεριφορά μας απέναντι στην πανδημία, ήταν ένα διαφημιστικό προϊόν με τον μανδύα του κοινωνικού μηνύματος, μέσω του οποίου φέρονται και διακινούνται σεξιστικές λογικές. Γι’ αυτό και έγινε απόπειρα υποτίμησης της σεξιστικής πρακτικής του. Φαίνεται μάλιστα ότι ήταν μια σεξιστική συμπεριφορά κατά των γυναικών που εξομαλύνθηκε από τους θεσμούς, πράγμα που αποδεικνύεται από τον τρόπο της απόσυρσής του, και όχι από την καθαυτή συνειδητή απόσυρσή του.
….Για αυτό είπα πριν ότι είναι υποκριτικό …από την μια να είσαι «Ο Σωτήρας» της Ενδοοικογενειακής Βίας και από την άλλη να υιοθετείς σεξιστική πρακτική.
Με αυτόν τον τρόπο διαιωνίζεται η χρήση της μισογυνιστικής γλώσσας, η αντικειμενοποίηση των γυναικείων ικανότητων ή μη, όπως η νοημοσύνη. Στην περίπτωση του σποτ προτάθηκε η προστασία του πολίτη από την πανδημία , εξετάστηκαν οι κοινωνικές συμπεριφορές αλλά ούτε λόγος για την γυναικεία ά-λογη σκέψη που προβλήθηκε χυδαίως. Αυτό βέβαια έγινε με το κίνητρο της πανδημίας και με την χρήση της ανοχής «σεξουαλικών αστείων» με σκοπό την παρότρυνση του κοινού σε σωστές και ενδεδειγμένες συμπεριφορές για την διαχείριση της επόμενης μέρας της πανδημίας.
Boys will be boys! Οι γυναίκες διδάσκονται να προστατεύονται από τον σεξισμό αντί οι άνδρες να διδάσκονται να μη συμπεριφέρονται σεξιστικά. Το σποτ αποτύπωσε ξεκάθαρα ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι υπό την καθοδήγηση του έξυπνου , υπεύθυνου και προβληματισμένου έλλογου αρσενικού.
Δανείζομαι το εξής …από την Carol Hanisch, 1969: The personal is political: «Το προσωπικό είναι πολιτικό». Κάθε πράξη στην ιδιωτική ζωή, αλλά και στην δημόσια σφαίρα θα επέκτεινα , κάθε πράξη στις προσωπικές, σεξουαλικές, οικογενειακές επαγγελματικές και κοινωνικές σχέσεις έχει πολιτική διάσταση …πόσο μάλλον όταν διακινείται από κρατικούς φορείς και θεσμικούς παράγοντες, εις το όνομα του Δημοσίου Συμφέροντος, της Πολιτικής Ηθικής και Προστασίας.